تعداد نشریات | 27 |
تعداد شمارهها | 366 |
تعداد مقالات | 3,246 |
تعداد مشاهده مقاله | 4,764,846 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,250,312 |
اولویتبندی اقدامات آبخیزداری در حوزههای آبخیز فریزی و ریگ سفید با استفاده از روش فازی-تاپسیس | ||
مدل سازی و مدیریت آب و خاک | ||
مقاله 5، دوره 2، شماره 4، 1401، صفحه 64-76 اصل مقاله (1.43 M) | ||
نوع مقاله: پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22098/mmws.2022.10465.1084 | ||
نویسندگان | ||
سیدمحمد تاج بخش* 1؛ زهرا گوهری2؛ اسداله محمودزاده وزیری3 | ||
1دانشیار/ گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران | ||
2دانشآموختۀ دکتری/ گروه مناطق خشک و بیابانی، دانشکدۀ کویرشناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران | ||
3استادیار/گروه علوم ریاضی، دانشکدۀ علوم پایه، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران | ||
چکیده | ||
پروژههای آبخیزداری با اهداف گوناگون به دلیل شرایط طبیعی حاکم بر حوزه آبخیز، از جمله مسائل اقتصادی- اجتماعی و محدودیت های فنی و مالی، نیازمند اولویت بندی است. برای بررسی ارزیابی توان بومشناختی حوضه های آبخیز فریزی و ریگ سفید (شهرستان چناران خراسان رضوی) جهت اولویت بندی عملیات اجرایی آبخیزداری، از روش فازی- تاپسیس بهعنوان ابزار قدرتمند در تصمیمگیری چندمعیاره استفاده شده است. با ورود اطلاعاتی شامل معیارها (حفاظت خاک، ظرفیت چرا، فرسایش آبی، ارتفاع رواناب، دبی، شیب و بارندگی)، وزن معیارها (اعداد فازی یا قطعی)، نوع معیارها (مثبت یا منفی)، گزینه ها و داده های ماتریس تصمیم گیری، در نرمافزار Fuzzy TOPSIS Solver 2013 کلیه مراحل تحلیل انجام شد. زیرحوضه های R1، R2، R5 و F`2 در بالاترین اولویت و به همینترتیب زیرحوضههای R`7 و R`10 در کمترین اولویت برای انجام عملیات آبخیزداری قرار دارند. زیرحوضه های R4 از حوزة آبخیز ریگ سفید و F3، F4 و F`5 از حوضۀ آبخیز فریزی، در اولویت دوم انجام عملیات و با عنوان اولویت زیاد قرار دارند. زیرحوضه های R`6، R9 و F1 در اولویت متوسط و زیرحوضة R`3 در اولویت کم برای انجام عملیات آبخیزداری قرار گرفتند. با مقایسه اولویتبندی با روش فازی- تاپسیس و مطالعات توجیهی سال 1389 می توان تا حدودی به شباهت نتایج آنها اشاره نمود، لیکن در اولویت های رده دوم تفاوت ها به نسبت اولویت های سوم و چهارم بیشتر مشاهده میشود. نتایج حاکی از آن است که مدلهای تصمیمگیری چندمعیاره به دلیل قابلیـت اسـتفاده از چنـدین معیـار بـه صورت کمی و کیفی و پیشنهاد بهترین مکان با توجـه بـه هدف، مـی توانـد اطلاعـات بـا ارزشـی را در زمینه اولویـت بنـدی عملیـات اجرایـی در راستای مدیریت جامع حوضۀ آبخیز ارائه نماید. لذا، پیشنهاد میشود در تلفیق و برنامهریزی مطالعاتی از این روش که دارای استناد منطقی و روند اصولی برای تعیین اولویتها دارد، استفاده شود؛ زیرا در این روش هم عوامل و هم زیرحوضهها برای کنترل و برنامه ریزی طبقه بندی میشوند. | ||
کلیدواژهها | ||
برنامهریزی؛ تصمیمگیری چندمعیاره؛ توان بومشناختی؛ مدلسازی | ||
مراجع | ||
ابراهیمی، ب.، معماریان، ه.، و تاجبخش، س.م. (1396). اولویتبندی عملیات اجرایی آبخیزداری جهت کنترل مخاطرات محیطی در حوزه آبخیز (مطالعه موردی: حوزه آبخیز دشت مختاران بیرجند). پنجمین همایش ملی ژئومورفولوژی و چالشهای محیطی، دانشگاه فردوسی مشهد. اسدی نلیوان، ا.، رضایی، ف.، و سقازاده، ن. (1392). ارزیابی توان اکولوژیک حوزه آبخیز با استفاده از روش تاکسونومی جهت مدیریت جامع حوزه آبخیز (مطالعه موردی: حوزه آبخیز زیدشت، طالقان). پژوهشهای فرسایش محیطی، ۳(۳)، ۱۵-۲۶. تاجبخش، س.م.، معماریان، ه.، و پارسا، ص.ح. (1399). ارزیابی تاثیر کمی اجرای پروژههای آبخیزداری بر سطح آب زیرزمینی (مطالعه موردی: پروژه جمعاب). سامانههای سطوح آبگیر باران، ۸(۴)، 51-62. علیزاده، ا. (1394). اصول هیدرولوژی کاربردی. چاپ چهلم، انتشارات دانشگاه امام رضا، 942 صفحه. گلکاریان، ع.، محمدیان، ع.ع.، و عبدالهی، ا. (1396). اولویتبندی زیرحوزههای آبخیز جهت اقدامات آبخیزداری (مطالعۀ موردی: حوزۀ آبخیز دریان سمنان). مرتع و آبخیزداری، 70(3)، 777-789. مصداقی، م. (1394). مرتعداری در ایران. چاپ هفتم، دانشگاه غیر دولتی-غیر انتفاعی صنعتی سجاد، 328 صفحه. ملکیان، آ.، افتادگان خوزانی, ا.، و عشورینژاد، غ. (1391). پهنه بندی پتانسیل سیلخیزی حوزه آبخیز اخترآباد با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی. پژوهشهای جغرافیای طبیعی، 44(4)، 131-152. موسوی، س.م.، نگهبان، س.، رخشانی مقدم، ح.، و حسینزاده، س.م. (1395). ارزیابی و پهنهبندی خطر سیلخیزی با استفاده از منطق فازی TOPSIS در محیط GIS (مطالعه موردی: حوضه آبخیز شهر باغملک). مخاطرات محیط طبیعی، 5(10)، 79-98.
Alizadeh, A. (2015). The principles of applied hydrology. 40th Edition: Imam Reza (AS) University, 942 pages (in Persian). Amiri, M., Pourghasemi, H.R., Arabameri, A., Vazirzadeh, A., Yousefi, H., & Kafaei S. (2019). Prioritization of flood inundation of maharloo watershed in Iran using morphometric parameters analysis and TOPSIS MCDM model. Pp. 371-390, In: Spatial Modeling in GIS and R for Earth and Environmental Sciences, Elsevier. Arabameri, A., Pourghasemi, H.R., & Cerda, A. (2018). Erodibility prioritization of sub-watersheds using morphometric parameters analysis and its mapping: A comparison among TOPSIS, VIKOR, SAW, and CF multi-criteria decision-making models. Science of The Total Environment, 613, 1385-1400. Asadi Nalivan, O., Rezaei, F., & Saghazadeh, N. (2013). Assessment of watershed ecological power with taxonomy method for watershed comprehensive management (Case study: Zydasht Watershed, Taleghan). Environmental Erosion Research, 3(3), 15-26 (in Persian). Auger, P., Charles, S., Viala, M., & Poggiale, J.C., (2000). Aggregation and emergence in ecological modeling: Integration of ecological levels. Ecological Modelling, 127, 11-20. Benedini, M. (1988). Developements and possibilities of optimization models. Agricultural Management, 13, 329-358. Duckstein, L.S.O. (1980). Multiobjective optimization in river basin developement. Water Resources Research, 16, 14-20. Ebrahimi, B., Memarian, H., & Tajbakhsh, S.M. (2016). Prioritization of watershed management practices to control environmental hazards in the watershed (Case study: Mukhtaran Birjand Plain watershed). 5th National Conference on Geomorphology and Environmental Challenges, Mashhad, Iran (in Persian). Ghanavati, E., Karam, A., & Aghajani, M. (2012). Flood risk zonation in the Farahzad basin (Tehran) using AHP model. Journal of Geography, 9(31), 255-275. Golkarian, A., Mohammadian, A., & Abdollahi, A. (2017). Prioritize the sub basins to watershed management activities (Case study: Watershed Daryan of Semnan province). Journal of Range and Watershed Managment, 70(3), 777-789 (in Persian). Husam Jasim, M. (2021). The optimal project selection in portfolio management using fuzzy multi-criteria decision-making methodology. Journal of Sustainable Finance & Investment, 1–17. Jun, K.S., Chung, E.S., Kim, Y.G., & Kim, Y. (2013). A fuzzy multi-criteria approach to flood risk vulnerability in South Korea by considering climate change impacts. Expert Systems with Applications, 40(4), 1003-13. Levy, J.K. ( 2005). Multiple criteria decision making and decision support systems for flood risk management. Stochastic Environmental Research and Risk Assessment, 19(6), 438-47. Malekian, A., Oftadegan Khuzani, A., Ashurnejad, G. (2012). Flood hazard zoning in watershed scale using fuzzy logic (Case study: Akhtar Abad Watershed). Physical Geography Research Quarterly, 44(4), 131-152 (in Persian). Mesdaghi, M. (2015). Range management in Iran. 7th edition: Sajad Industrial University, 328 pages (in Persian). Mosavi, S., Negahban, S., Rakhshaninasab, H., & Hossainzadeh, S. (2017). Assessment and zoning Flood risk by using Fuzzy logic TOPSIS in GIS (Case study: Baghmalek urban catchment). Journal of Natural Environmental Hazards, 5(10), 79-98 (in Persian). Sinha, R., Bapalu, G.V., Singh, L.K., & Rath, B. (2008). Flood risk analysis in the Kosi river basin, north Bihar using multi-parametric approach of analytical hierarchy process (AHP). Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 36(4), 335-349. Stewart, T.L., & Scott, H. (1995). A scenario-based framework for multicriterion decision analysis in water resources planning. Water Resources Resesrch, 31, 2835-2843. Tajbakhsh, S.M., Memarian, H., & Parsasadr, H. (2021). Evaluation of quantitative impact of watershed management projects on underground water level (Case study: Jamab Project). Journal of Rainwater Catchment Systems, 8(4), 51-62 (in Persian). Vernes, J. (1984). Landslide hazard zoning; a review of principles and practice. The International Assosiation of Engeneering Geology Commision on Landslide and Other Mass Movement on Slope, France, United Nations, 63 pages. Walczykiewicz, T. ( 2015). Multi-criteria analysis for selection of activity options limiting flood risk. Water Resources, 42(1), 124-132. Witlox, F. (2005). Expert system in land-use planning: An overview. Expert systems with Applications, 29, 437-445. Yeh, C.H., & Deng, H. (2004). A practical approach to fuzzy utilities comparison in fuzzy multi criteria analysis. International Journal of Approximate Reasoning, 35(2), 179-194. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 724 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 530 |