آمار

تعداد نشریات30
تعداد شماره‌ها414
تعداد مقالات3,654
تعداد مشاهده مقاله5,771,946
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,951,298
محمدپور, صابر, طالبی, رضا, اغنائی, نازنین فاطمه. (1403). تحلیل فضایی شاخص‌های مسکن در سکونتگاه‌های غیررسمی در سال‌های 1375 و 1395 مطالعه موردی: سکونتگاه‌های غیررسمی کلان‌شهر تبریز. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(2), 63-77. doi: 10.22098/gsd.2025.15220.1062
صابر محمدپور; رضا طالبی; نازنین فاطمه اغنائی. "تحلیل فضایی شاخص‌های مسکن در سکونتگاه‌های غیررسمی در سال‌های 1375 و 1395 مطالعه موردی: سکونتگاه‌های غیررسمی کلان‌شهر تبریز". سامانه مدیریت نشریات علمی, 1, 2, 1403, 63-77. doi: 10.22098/gsd.2025.15220.1062
محمدپور, صابر, طالبی, رضا, اغنائی, نازنین فاطمه. (1403). 'تحلیل فضایی شاخص‌های مسکن در سکونتگاه‌های غیررسمی در سال‌های 1375 و 1395 مطالعه موردی: سکونتگاه‌های غیررسمی کلان‌شهر تبریز', سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(2), pp. 63-77. doi: 10.22098/gsd.2025.15220.1062
محمدپور, صابر, طالبی, رضا, اغنائی, نازنین فاطمه. تحلیل فضایی شاخص‌های مسکن در سکونتگاه‌های غیررسمی در سال‌های 1375 و 1395 مطالعه موردی: سکونتگاه‌های غیررسمی کلان‌شهر تبریز. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1403; 1(2): 63-77. doi: 10.22098/gsd.2025.15220.1062

تحلیل فضایی شاخص‌های مسکن در سکونتگاه‌های غیررسمی در سال‌های 1375 و 1395 مطالعه موردی: سکونتگاه‌های غیررسمی کلان‌شهر تبریز

جغرافیا و توسعه فضایی
دوره 1، شماره 2، تیر 1403، صفحه 63-77    اصل مقاله (1.44 M)
نوع مقاله: علمی - پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22098/gsd.2025.15220.1062
نویسندگان
صابر محمدپور* 1؛ رضا طالبی2؛ نازنین فاطمه اغنائی3
1گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
2گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
3گروه شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده
اسکان غیررسمی عامل برجسته و غالب در شهرنشینی و تهیه مسکن برای فقرای شهری است. این‌گونه سکونتگاه‌ها، در واقع شکل بی‌ضابطه‌ای از تجمع مکانی گروه‌های کم‌درآمد در نقاط آسیب‌پذیر شهر است که به‌صورت کاملاً سازمان نیافته ایجاد می‌گردد. با توجه به اهمیت مسکن به‌ویژه در سکونتگاه‌های غیررسمی، هدف این تحقیق نشان دادن تغییرات شاخص‌های مسکن از حاشیه جغرافیایی به متن یا برعکس در سکونتگاه‌های غیررسمی کلان‌شهر تبریز می‌باشد. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی – ارزیابی و روش گردآوری اطلاعات نیز اسنادی – میدانی می‌باشد. در این پژوهش برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات و وزن دهی به شاخص‌های مسکن (لایه‌های اطلاعاتی) از مدل ANP در نرم‌افزار Super Decision و برای تهیه نقشه‌ها از نرم‌افزار GIS استفاده‌شده است. همچنین جامعه آماری تحقیق حاضر را سکونتگاه‌های غیررسمی کلان‌شهر تبریز دربر می‌گیرد. یافته‌های تحقیق و بررسی تغییرات وضعیت مسکن در بلوک‌های آماری سکونتگاه‌های غیررسمی موردمطالعه بر اساس شاخص‌های موردبررسی نشان می‌دهد که از 1318 بلوک آماری موردمطالعه، 43.17 درصد بلوک‌ها بدون تغییر، 14.19 درصد محروم به برخوردار، 7.36 درصد متوسط به برخوردار، 15.85 درصد محروم به متوسط، 5.16 درصد برخوردار به متوسط، 7.21 درصد متوسط به محروم، و 7.06 درصد نیز برخوردار به محروم تغییریافته‌اند. به‌طورکلی نتایج نشان می‌دهد که از کل بلوک‌های موردمطالعه 37.4 درصد ارتقاءیافته، 19.43 درصد تنزیل و 43.17 درصد نیز بدون تغییر مانده‌اند. بنابراین می‌توان گفت که شاخص‌های مسکن در سکونتگاه‌های غیررسمی موردمطالعه ارتقاء پیداکرده و این ارتقاء به سمت متن شهری می‌باشد. 
کلیدواژه‌ها
اسکان غیررسمی؛ مسکن؛ فقر شهری؛ کلان‌شهر تبریز
مراجع
  1. اطهاری، کمال. (1384). فقر مسکن در ایران فقر سیاست اجتماعی. فصلنامه رفاه اجتماعی، 5 (18)، 123-113.
  2. آقاصفری، عارف؛ امیری، حکمت؛ دانش، جابر و بهشتیان، محمدجواد. (1389). ویژگی‌های کمی و کیفی مسکن در بافت تاریخی شهر یزد (1355- 1385 هـ. ش). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1(2)، 67-82.
  3. پورمحمدی، محمدرضا و اسدی، احمد. (1393). ارزیابی سیاست‌های دولتی تأمین مسکن در مورد گروه‌های کم‌درآمد شهری (مطالعه موردی شهر زنجان). فصلنامه فضای جغرافیایی، 14(45)، 111-128.
  4. پورمحمدی، محمدرضا. (1392). برنامه‌ریزی مسکن. چاپ هشتم. تهران: انتشارات سمت.
  5. پیران، پرویز. (1387). از اسکان غیررسمی تا اسکان نایابی: در جستجوی راه‌حل. نشریه هفت شهر، 9(24)، 14-29.
  6. حاتمی نژاد، حسین؛ سیف‌الدینی، فرانک و میره، محمد. (1385). بررسی شاخص‌های مسکن غیررسمی در ایران، نمونه موردی: محله شیخ‌آباد قم. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، 38(58)، 129-145.
  7. حسین زاده دلیر، کریم. (1370). حاشیه‌نشینی در جستجوی معنی و مفهوم؛ مجموعه مقالات اولین کنگره جغرافیایی ایران، چاپ اول، تهران: مؤسسه جغرافیا.
  8. حکیمی، هادی؛ پورمحمدی، محمدرضا؛ پرهیزکار، اکبر؛ مشکینی، ابوالفضل و پورطاهری، مهدی. (1390). ارزیابی شاخص‌های کمی و کیفی مسکن در سکونتگاه‌های غیررسمی ایران، مطالعه موردی جمشیدآباد خوی. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 22(44)، 197 -210.
  9. حیدری چیانه، رحیم؛ رضاطبع ازگمی، سیده خدیجه و معتمدمهر، اکبر. (1391). کاربرد استراتژی توسعه شهری (CDS) در بهبود سکونتگاه‌های غیررسمی، مطالعه موردی: اراضی دانشگاه علوم پزشکی تبریز (محله غازان داغی). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 3(9)، 35-56.
  10. روستایی، شهریور؛ احدنژاد، محسن؛ اصغری زمانی اکبر و زنگنه، علیرضا. (1391). بررسی شاخص‌های کالبدی – اجتماعی مسکن در تعیین بلوک‌های فقیرنشین با استفاده از مدل تحلیل عاملی (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 44(81)، 141-156. Doi: 10.22059/jhgr.2012.24985
  11. زادولی خواجه، شاهرخ. (1392). ارزیابی جابجایی سلولی شاخص‌های کالبدی – اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین (مطالعه موردی: حاشیه‌نشینان شمال کلان‌شهر تبریز). به راهنمایی اکبر اصغری زمانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان.
  12. زنگنه، علیرضا. (1389). شناخت الگوی فضایی گسترش فقر شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای (GIS) در شهر کرمانشاه طی سال‌های (1375-1385). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی اکبر اصغری و محسن احدنژاد، دانشگاه زنجان.
  13. شمس، مجید؛ گمار، منا. (1394). ارزیابی شاخص‌های کمی و کیفی مسکن در استان همدان (با تأکید بر اقشار کم‌درآمد). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 5(20)، 55-68. Doi: 20.1001.1.22516735.1394.5.20.5.4
  14. قدسی پور، حسن. (1392). فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP. چاپ یازدهم، تهران: دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
  15. قرخلو، مهدی؛ عبدی ینگی کند، ناصح؛ زنگنه شهرکی، سعید. (1388). تحلیل سطح پایداری شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی (مورد: شهر سنندج). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 41(69)، 1-16.
  16. محمدی لرد، عبدالمحمود. (1388). فرآیندهای تحلیل شبکه‌ای (ANP) و سلسله مراتبی (AHP) به همراه معرفی نرم‌افزار Super Decisions. تهران: انتشارات البرز فردانش.
  17. ملکی، سعید؛ امان‌پور، سعید؛ زادولی خواجه، شاهرخ. (1396). سازمان‌یابی فضایی و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی در کلان‌شهر تبریز. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 5(1)، 107-124. Doi: 10.22059/jurbangeo.2017.63065
  18. ملکی، سعید؛ شیخی، حجت. (1388). بررسی نقش شاخص‌های اجتماعی مسکن در سطح استان‌های کشور با استفاده از روش شاخص ترکیبی توسعه انسانی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، 28(127)، 94-115.
  19. Agha Safari, A; Amiri, H; Danesh, J., & Beheshtian, M. (1980). The quantitative and qualitative characteristics of housing in the historical texture of the Yazd city (1976-2006). Journal of studies on Iranian Islamic City, 1(2), 67-82. [In Persian].
  20. Ahmad, S., & Choi, M.J. (2012). Quantative and qualitative demand for slum and non-slum housing in delhi: Empirical evidences from household data. Journal Habitat International, 38, 90-99. Doi: 10.1016/j.habitatint.2012.02.003
  21. Astuti, W., & Adi Prasetyo, D. (2014). Model of Community-based Housing Development (CBHD) of Bedah Kampung Program in Surakarta Indonesia, 4th International Conference on Sustainable Future for Human Security, SustaiN 2013. Procedia Environmental Sciences 20, 593 – 601. Doi: 10.1016/j.proenv.2014.03.072
  22. Athari K. (2005). Housing Poverty in Iran: Poor Social Policy. Refahj. 5(18), 113-128. [In Persian].
  23. Buckley, R. & Jerry, K. (2005), Housing policy in developing countries: conjectures and refutations. World Bank Research Observer, 20(2), 233-257. Doi: 10.1093/wbro/lki007
  24. Choguill, C. L. (2007). The search for policies to support sustainable housing. Habitat International, 31(1), 143–149. Doi: 10.1016/j.habitatint.2006.12.001
  25. Flavio, M., & Souza, D. (2001). The future of informal settlements: lessons in the legalization of disputed urban land in recife, Brazil. Geoforum 32 (4), 483-492. Doi: 10.1016/S0016-7185(01)00014-8
  26. Gharakhlou, M., Abdi Yangi Kand, N., & Zanganeh Shahraki, S. (2009). Analyzing the level of urban sustainability in informal settlements (case: Sanandaj city). Human Geography Research Quarterly, 41(69), 1-16. [In Persian].
  27. Hakimi, H., Pourmohammadi, M., Parhizkar, A., Meshkini, A., & Poortaheri, M. (2011). Evaluation of qualitative and quantitative housing indices of Iran informal settlements (Case study: Jamshid Abad, Khoy). Geography and Environmental Planning, 22(44), 197-210. [In Persian].
  28. Hataminejad, H., Seifaldini, F., & Mireh, M. (2006). Investigating the indicators of informal housing in Iran, a case study: Sheikh Abad neighborhood of Qom. Geographical Research Quarterly, 38(58), 129-145. [In Persian].
  29. Heydari Chianeh, R., Rezatab Azgami, S. K., Motamedmehr, A. (2011). Application of urban development strategy (CDS) in improving informal settlements, case study: Tabriz University of Medical Sciences lands (Ghazan Daghi neighborhood). Journal of Urban Research and Planning, 3(9), 35-56. [In Persian].
  30. Hosseinzadeh Delir, K., (1991). marginalization in search of meaning and concept. Proceedings of the First Geographical Congress of Iran, first edition, Tehran: Institute of Geography. [In Persian].
  31. Maleki, S., & Sheikhi, H. (2009)The Role of Housing Social Indicators in the Country Provinces, by Using Compound Human Development Index Method. JHRE, 28(127), 94-107. [In Persian].
  32. Maleki, S., Amanpour, S., & Zadvali Khajeh, Sh. (2016). Organization of space and spreading of informal settlement in Tabriz metropolitan. Urban Planning Geography Research, 5(1), 107-124. Doi: 10.22059/jurbangeo.2017.63065 [In Persian].
  33. Mohammadi Lord, A. (2009). Analytical network (ANP) and hierarchical (AHP) processes along with the introduction of Super Decisions software. Tehran: Alborz Fardanesh Publishing House. [In Persian].
  34. Mohammadi, H. (2010). Citizen Participation in Urban Planning and Management: The case of Iran; Shiraz City, Saadi Community. Ph.D Thesis, Kassel University, Germany.
  35. Mohammadi, H., (2007), Citizen Participation in Informal Settlements Potentials and Obstacles: The Case of Iran, Shiraz, World Academy of Science, Engineering and Technology, 28, 145-150.
  36. Neuwirth, R. (2005). Shadow Cities: A Billion Squatters, A New Urban World. New York, Routledge.
  37. Piran, Parvez. (2008). From informal housing to rare housing: in search of a solution. Haft Shahr magazine, 9(24), 14-29. [In Persian].
  38. Pourmohammadi, M., & Asadi, A., (2013). An Evaluation of Public Low Income Housing Policies in Iran (The Case of Zanjan City). Geographical Space Quarterly, 14(45), 111-128. [In Persian].
  39. Pourmohammadi, M., (2012). Housing planning. Eighth edition. Tehran: Samt Publications. [In Persian].
  40. Qudsipour, H. (2012). AHP hierarchical analysis process. 11th edition, Tehran: Amirkabir University of Technology. [In Persian].
  41. Rangwala, S. C. (1998). Town planning charater publishing house. india.
  42. Rostaei, Sh., Ahdanjad, M., Asghari Zamani, A., Zanganeh, A. (2011). The Assessment of Physical and Social Housing Indexes in Determine of Predominantly Poor Blocks Using Factor Analysis Model (Case Study: Kermanshah City). Human Geography Research Quarterly. 44(81), 141-156. Doi: 10.22059/jhgr.2012.24985 [In Persian].
  43. Shams, M., & Gamar, M. (2014). Evaluation of Quantitative and Qualitative Housing in Hamadan Province (Emphasizing: low-income Families). Regional Planning Quarterly, 5(20), 55-68. Doi: 20.1001.1.22516735.1394.5.20.5.4 [In Persian].
  44. Tuzkaya, G. (2006). An ANP approach for locating undesirable facilities: An example from Istanbul, Turkey; Journal of Environmental Management, ELSEVIR, 231-247. Doi: 10.1016/j.jenvman.2007.05.004
  45. Ward, M., Peter, C.B., & Smith Sr., Centennial Chair (2015), Housing rehab for consolidated informal settlements: A new policy agenda for 2016 UN-Habitat III. Habitat International 50(2), 1-12. Doi: 10.1016/j.habitatint.2015.08.021
  46. Zadvli Khajeh, Sh. (2012). Evaluation of cellular movement of physical-social indicators in marginal areas (case study: marginal residents of the north of Tabriz metropolis). Under the guidance of Akbar Asghari Zamani, Faculty of Humanities, Zanjan University. [In Persian].
  47. Zanganeh, A. (2010). Understanding the spatial pattern of urban poverty expansion using geographic information system (GIS) in the city of Kermanshah during the years (1375-1385). Master's thesis in geography and urban planning, under the guidance of Akbar Asghari and Mohsen Ahdanjad, Zanjan University. [In Persian].
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 262
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 221


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب