آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها395
تعداد مقالات3,459
تعداد مشاهده مقاله5,355,420
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,664,656
احمدی, مسعود, غضنفرپور, حسین, مغانی رحیمی, بهنام. (1403). توسعه فیزیکی شهر مرودشت و نقش کارخانه قند در شکل گیری و روند توسعه آن. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(4), 1-22. doi: 10.22098/gsd.2025.17148.1083
مسعود احمدی; حسین غضنفرپور; بهنام مغانی رحیمی. "توسعه فیزیکی شهر مرودشت و نقش کارخانه قند در شکل گیری و روند توسعه آن". سامانه مدیریت نشریات علمی, 1, 4, 1403, 1-22. doi: 10.22098/gsd.2025.17148.1083
احمدی, مسعود, غضنفرپور, حسین, مغانی رحیمی, بهنام. (1403). 'توسعه فیزیکی شهر مرودشت و نقش کارخانه قند در شکل گیری و روند توسعه آن', سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(4), pp. 1-22. doi: 10.22098/gsd.2025.17148.1083
احمدی, مسعود, غضنفرپور, حسین, مغانی رحیمی, بهنام. توسعه فیزیکی شهر مرودشت و نقش کارخانه قند در شکل گیری و روند توسعه آن. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1403; 1(4): 1-22. doi: 10.22098/gsd.2025.17148.1083

توسعه فیزیکی شهر مرودشت و نقش کارخانه قند در شکل گیری و روند توسعه آن

جغرافیا و توسعه فضایی
دوره 1، شماره 4، دی 1404، صفحه 1-22    اصل مقاله (1.4 M)
نوع مقاله: علمی - پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22098/gsd.2025.17148.1083
نویسندگان
مسعود احمدی؛ حسین غضنفرپور؛ بهنام مغانی رحیمی
گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
چکیده
شهر مرودشت به‌عنوان شهری با هویت صنعتی، شکل‌گیری و توسعه خود را مدیون فعالیت کارخانه قند است. این کارخانه با تأثیرگذاری بر تحولات فضایی، اجتماعی و اقتصادی، به نمادی تاریخی-فرهنگی و محور هویت شهری تبدیل‌شده است. پژوهش حاضر به تحلیل نقش تاریخی کارخانه قند در روند توسعه شهر مرودشت، تأثیر آن بر شهرنشینی، توسعه زیرساخت‌ها و تغییرات اجتماعی-اقتصادی می‌پردازد. این مطالعه با روش ترکیبی (تاریخی، کیفی و تحلیل فضایی) و استفاده از داده‌های اسنادی، مصاحبه‌های میدانی با ۲۵ ساکن قدیمی و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای سنتینل 2 و گوگل ارث پرو (۱۹۸۵–۲۰۲۵)، در نرم‌افزار ArcGIS انجام شد.کارخانه قند به‌عنوان هسته اولیه، الگوی گسترش خطی و افقی شهر را شکل داد. مساحت شهر از ۹۶ هکتار (۱۳۱۴) به ۱٬۹۷۰ هکتار و جمعیت از ۸٬۹۸۷ نفر (۱۳۳۵) به ۱۴۸٬۸۵۸ نفر (۱۳۹۵) افزایش یافت. ایجاد محله‌های کارگری (فردوسی، فرهنگ)، توسعه زیرساخت‌ها (مدارس، شبکه آب و برق) و تقویت هویت جمعی از دستاوردهای این کارخانه بود. مصاحبه‌ها نشان می‌دهد کارخانه قند به‌عنوان «قلب تپنده شهر»، در خاطره ساکنان نقش بسته است.کارخانه قند مرودشت نقشی فراتر از یک بنگاه اقتصادی داشته و به عنصری کلیدی در شکل‌گیری هویت تاریخی، توسعه پایدار و خاطره جمعی تبدیل‌شده است. حفظ این میراث صنعتی و ادغام آن در برنامه‌ریزی شهری، به تقویت هویت و پویایی شهر کمک می‌کند. توسعه مرودشت حاصل تعامل پیچیده عوامل صنعتی (کارخانه قند)، جغرافیایی (هم‌جواری با تخت جمشید) و اقتصادی (رونق کشاورزی) بوده است
کلیدواژه‌ها
هویت شهری؛ کارخانه قند؛ مرودشت؛ میراث صنعتی توسعه شهری
مراجع
  1. مهندسین مشاور آمایش و محیط. (1375). طرح تفصیلی شهر مرودشت.
  2. مهندسین مشاور امکو. (1356). طرح جامع شهر مرودشت.
  3. مهندسین مشاور پارهاس و همکاران. (1371). طرح جامع مرودشت (جلد دوم و سوم).
  4. سازمان جغرافیایی کشور. (1330). فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها). (جلد 7، ص. 220).
  5. شیخی، محمد. (1371). الگوی نظام شهری مورد استان فارس. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، ص. 284).
  6. نیبور، کارستن. (1354). سفرنامه کارستن نیبور. (ترجمه پرویز رجبی). چاپ اول.
  7. صارمی، محمود. (1374). پیکرشناختی شهر مرودشت در سه دهه اخیر. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی).
  8. سازمان برنامه‌ و بودجه. (1370). ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی عشایر کوچنده فارس: کاوشی در انگیزه‌های اسکان. مجموعه مقالات اجتماعی، شماره 6، تابستان 1370.
  9. رفیعی، قاسم. (1387). بررسی و تحلیل روند و الگوی گسترش کالبدی فضایی شهر مرودشت و بهینه‌گزینی جهات گسترش آتی آن با استفاده از GIS. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان).
  10. حسامیان، فرخ و حائری، محمدرضا. (1388). شهرنشینی در ایران. تهران: نشر آگاه.
  11. آربری، آرتور جان (اچ. آربری). (1353). شیراز: مهد شعر و عرفان. (ترجمه منوچهر کاشف).
  12. مجیدزاده، یوسف. (1367). آغاز شهرنشینی در ایران. تهران: آگاه.
  13. آتشین‌بار، محمد. (1388). تداوم هویت در منظر شهری. باغ نظر، (12)، 12-1.
  14. رنجکش، ریحانه و فدائی‌نژاد بهرامجردی، سمیه. (1398). انطباق‌پذیری و استفاده مجدد از میراث صنعتی به‌مثابه تداوم هویت شهری؛ کارخانه سالامبورسازی تبریز و کارخانه چرم‌سازی ایگوالادا اسپانیا. نقش جهان: فصلنامه معماری و شهرسازی اسلامی، 10(1)، 33-19.
  15. رفعتی، مرجان و حقیقت‌بین، مهدی. (1394). بررسی نقش هویت و خاطرات جمعی در باززنده‌سازی منظر صنعتی متروکه شهرها. در سومین کنگره بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری.
  16. رضایی منصورآباد، امیرحسین و هاشمی، احمدرضا. (1402). کهن دشت مرودشت. تهران: انتشارات صحرایی سبز.
  17. Arberry, Arthur J. (1974). Shiraz: Mahd-e sher va ‘erfan [Shiraz: Cradle of poetry and mysticism] (M. Kashef, Trans.). [Publisher not specified]. [in persian].
  18.   Atashinbar, M. (2009). Tadavom-e hoviat dar manzar-e shahri [Continuity of identity in urban landscape]. Bagh-e Nazar, 12, 1–12. [in persian].
  19. Bole, D., Kumer, P., Gašperič, P., Kozina, J., Pipan, P., & Tiran, J. (2022). Clash of Two Identities: What Happens to Industrial Identity in a Post-Industrial Society. Societies, 12(2), 49. https://doi.org/10.3390/soc12020049
  20. Desrochers, P. (2000). Market processes and the closing of industrial loops: A historical reappraisal. Journal of Industrial Ecology, 4(1), 29–4https://doi.org/10.1162/108819800569176
  21. Guitart, M. (2022). Preserving identities in post-industrial Rust Belt cities: reconsidering Buffalo’s material memory.  City, Territory and Architecture, 9(12). https://doi.org/10.1186/s40410-022-00158-1
  22. Gündoğdu, S., & Fidan, F. (2022). The Effect of Industrial Landscape on the Urban Identity in Zonguldak. Planlama, 32(3), 424–441. https://doi.org/10.14744/planlama.2022.78055
  23. Hägerstrand, T. (1967). Innovation diffusion as a spatial process. University of Chicago Press.
  24. Herrmann, C., Juraschek, M., Kara, S., & Thiede, S. (2019). Urban factories: Identifying products for production in cities.  In Proceedings of the International Conference on Industrial Engineering and Operations Management (pp. 185-198). Springer.
  25. Hessamian, F., & Haeri, M. (2009). Shahrneshini dar Iran. [Urbanization in Iran]. Tehran: Nashr-e Agah. [in persian].
  26. Juraschek, M., Bucherer, M., Schnabel, F., Hoffschröer, H., Vossen, B., Kreuz, F., Thiede, S., & Herrmann, C. (2018). Urban factories and their potential contribution to the sustainable development of cities. Procedia CIRP, 69, 72–77. https://doi.org/10.1016/j.procir.2017.11.067
  27. Lagerqvist, B. (2010). The production of industrial heritage and the heritage in industrial production. In Reusing the Industrial Past Conference (pp. 1–12). Tampere University Press.
  28. Lefebvre, H. (1991). The production of space. (D. Nicholson-Smith, Trans.).\ Blackwell.
  29. López, G. A. (2019). Las ciudades medias industriales en España. Evolución histórica, proceso de urbanización y estructura urbana / The industrial medium size cities in Spain. Historical evolution, urbanization process and urban structure. Universidad de Oviedo, 1(1), 25-49. https://www.doi.org/10.17811/ER.1.2019.25-49
  30. Lynch, K. (1960). The image of the city. MIT Press.
  31.   Majidzadeh, Y. (1988). Aghaz-e shahrneshini dar Iran. [Beginning of urbanization in Iran]. Tehran: Agah. [in persian].
  32. Mohandesin-e Moshaver-e Amayesh va Mohit. (1996). Tarh-e tafsili-ye shahr-e Marvdasht [Detailed plan of Marvdasht city]. [in persian].
  33.   Mohandesin-e Moshaver-e EMCO. (1977). Tarh-e jame‘-e shahr-e Marvdasht. [Master plan of Marvdasht city]. [Publisher not specified]. [in persian].
  34. Mohandesin-e Moshaver-e Parhas va Hamkaran. (1992). Tarh-e jame‘-e Marvdasht (Vols. 2–3). [Master plan of Marvdasht]. [Publisher not specified]. [in persian].
  35.   Niebuhr, C. (1975). Safarname-ye Carsten Niebuhr. [Travelogue of Carsten Niebuhr] (P. Rajabi, Trans.). First Edition. [Publisher not specified]. [in persian].
  36.  Open Journal of Social Sciences, 5, 148-168. https://doi.org/10.4236/jss.2017.510014
  37.   Rafati, M, & Haghighatbin, M. (2015). Barrasi-ye naghshe-ye hoviat va khaterat-e jam‘i dar bazzendeh-sazi-ye manzar-e san’ati-ye matroukeh-ye shahrha [The role of identity and collective memory in regeneration of abandoned industrial landscapes]. In 3rd International Congress on Civil Engineering, Architecture and Urban Development. [Location not specified]. [in persian].
  38.   Rafiei, Gh. (2008). Barrasi va tahlil-e ravand va olgu-ye gostarsh-e kalbadi-fazayi-ye shahr-e Marvdasht va behine-gazini-ye jahat-ha-ye gostarsh-e ati ba estefadeh az GIS [Analysis of spatial expansion patterns of Marvdasht using GIS]. (Master’s thesis, University of Sistan and Baluchestan). [in persian].
  39.   Ranjkesh, Reyhaneh, & Fadaeinezhad Bahramjordi, Somayeh. (2019). Entabagh-paziri va estefadeh-ye mojaddad az miras-e san’ati be-masabeh-ye tadavom-e hoviat-e shahri: Karkhaneh-ye salamoursazi-ye Tabriz va karkhaneh-ye charm-sazi-ye Igualada Espanya [Adaptation and reuse of industrial heritage as urban identity continuity: Tabriz and Igualada factories]. Naghsh-e Jahan: Scientific Journal of Islamic Architecture and Urbanism, 10(1), 19–33. [in persian].
  40.   Rezaei Mansourabad, A., & Hashemi, A. (2023). Kohan Dasht-e Marvdasht [The ancient plain of Marvdasht]. Tehran: Sahraei Sabz Publications. [in persian].
  41. Rezende, R. (2024). Industrial heritage, identity, and memory: the case of the Ruhr Valley. open Journal of Social Sciences, 1–20. https://doi.org/10.1590/2236-9996.2025-6265884.en
  42. Saremi, M. (1995). Peykarshenakhti-ye shahr-e Marvdasht dar se dahe-ye akhir [Morphological study of Marvdasht city in recent three decades]. (Master’s thesis, Shahid Beheshti University). [in persian].
  43.   Sazman-e Barnameh va Boodjeh. (1991). Vijeghi-ha-ye eqtesadi va ejtemai-ye ‘ashayer-e kuchande-ye Fars: Kavoshi dar angize-ha-ye eskan [Socioeconomic characteristics of nomads of Fars; study of settlement motivations]. Majmo‘eh-ye Maqalat-e Ejtemai, 6(Summer), [Pages not specified]. [in persian].
  44.   Sazman-e Joghrafiya-ye Keshvar. (1951). Farhang-e joghrafiya-ye Iran (Abadiha) [Geographical dictionary of Iran – settlements] (Vol. 7, p. 220). [Publisher not specified]. [in persian].
  45. Sheikhi, M. (1992). Olgu-ye nezam-e shahri-ye mored-e ostan-e Fars [Urban system model of Fars Province]. (Master’s thesis, University of Tehran, p. 284). [in persian].
  46. Yan, S. Q. (2017). The effect of the characteristics of industrial clusters on population urbanization: A case study of the poplar industrial cluster in North Jiangsu Province of China.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 93
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 13


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب