آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها395
تعداد مقالات3,459
تعداد مشاهده مقاله5,355,411
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,664,654
لطفی, حیدر, مرادی, آرزو. (1403). تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی بر پایه شاخص‌های اجتماعی در کلان‌شهر تبریز. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(3), 99-113. doi: 10.22098/gsd.2025.16622.1077
حیدر لطفی; آرزو مرادی. "تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی بر پایه شاخص‌های اجتماعی در کلان‌شهر تبریز". سامانه مدیریت نشریات علمی, 1, 3, 1403, 99-113. doi: 10.22098/gsd.2025.16622.1077
لطفی, حیدر, مرادی, آرزو. (1403). 'تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی بر پایه شاخص‌های اجتماعی در کلان‌شهر تبریز', سامانه مدیریت نشریات علمی, 1(3), pp. 99-113. doi: 10.22098/gsd.2025.16622.1077
لطفی, حیدر, مرادی, آرزو. تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی بر پایه شاخص‌های اجتماعی در کلان‌شهر تبریز. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1403; 1(3): 99-113. doi: 10.22098/gsd.2025.16622.1077

تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی بر پایه شاخص‌های اجتماعی در کلان‌شهر تبریز

جغرافیا و توسعه فضایی
دوره 1، شماره 3، آبان 1403، صفحه 99-113    اصل مقاله (892.09 K)
نوع مقاله: علمی - پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22098/gsd.2025.16622.1077
نویسندگان
حیدر لطفی* 1؛ آرزو مرادی2
1گروه جغرافیای سیاسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران
2گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
چکیده
مسئله نابرابری در بسیاری از کشورها، چالشی اساسی در مسیر توسعه می‌باشد؛ به‌ویژه برای آن دسته از کشورها که قلمرو حاکمیت آن‌ها مناطق جغرافیایی وسیعی را شامل می‌شود. این نابرابری‌ها، تهدیدی جدی برای حصول توسعه متعادل و متوازن مناطق است ازاین‌رو پرداختن به موضوع عدالت فضایی و به‌تبع آن نابرابری فضایی در مباحث شهری اهمیت بسزایی یافته است. هدف از پژوهش تحلیل فضایی نابرابری‌ها در کلان‌شهر تبریز با توجه به شاخص‌های اجتماعی در سال 1401 می‌باشد. روش پژوهش، کاربردی از نوع توصیفی- تحلیلی است که برای شناخت و سنجش نابرابری از تکنیک خودهمبستگی فضایی با استفاده از تحلیل لکه‌های داغ در نرم‌افزار Arc/GIS استفاده گردیده است. برای شناخت محدوده موردمطالعه از منظر نابرابری‌های فضایی از اطلاعات بلوک‌های آماری سال 1401 و از 9 شاخص اجتماعی استفاده گردیده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که کلان‌شهر تبریز از نظر وضعیت پراکنش شاخص‌های اجتماعی از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. بر اساس یافته‌های پژوهش، در توزیع نابرابری اجتماعی بیشترین تعداد بلوک‌های شهری به بلوک‌های خیلی محروم و محروم هستند و تنها تعداد ناچیزی از بلوک‌های شهری را بلوک‌های کاملاً برخوردار به خود اختصاص داده است. نتیجه مربوط به پهنه‌بندی نابرابری فضایی بر اساس شاخص‌های اجتماعی نشان می‌دهد که بلوک‌های شهری کاملاً محروم در بلوک‌های حاشیه‌ای شهر تبریز گسترش‌یافته‌اند درحالی‌که بلوک‌های متوسط، برخوردار و کاملاً برخوردار به سمت بلوک‌های داخل شهر گسترش‌یافته‌اند. همچنین نحوه توزیع بلوک‌ها از نظر مطلوبیت به‌صورت خوشه‌ای بوده و دارای همبستگی فضایی می‌باشد.  
کلیدواژه‌ها
تحلیل فضایی؛ شاخص‌های اجتماعی؛ عدالت فضایی؛ کلان‌شهر تبریز؛ نابرابری
مراجع
  1. احمدتوزه، واحد. (1392). بررسی و تحلیل عدالت فضایی شهر در سقز (مطالعه موردی: محلات شهر سقز). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران.
  2. احمدیان، امیر. (1380). اولین گزارش ملی توسعه انسانی جمهوری اسلامی ایران سال 1387. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، تهران.
  3. اهرابیان صدر، میثم. (1396). بررسی انتقادی رویکردهای نظری در تحلیل نابرابری فضایی (با تأکید بر نابرابری فضایی در تهران معاصر). فصلنامه علوم اجتماعی، 26(76)، 109-75
  4. ایمان‌زاد اندریان، مهدی. (1394). تحلیل فضایی شهر تبریز (مطالعه موردی شهر تبریز). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
  5. جمالی، فیروز؛ قنبری، ابوالفضل و پورمحمدی، محمدرضا. (1389). نگرشی بر مفهوم نابرابری و مفاهیم مرتبط با آن در مطالعات اجتماعی، اقتصادی. فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 14(2)، 141-121
  6. خالو باقری، مهدیه. (1391)، رویارویی با نابرابری فضایی ضمن به‌کارگیری برنامه‌ریزی مبتنی بر ارتقای کیفیت زندگی. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 1(15)، 67-47
  7. رحمتی، خسرو .(1393). تحلیل نابرابری‌های فضایی بر پایه شاخص‌های اجتماعی در شهرهای میانه اندام (نمونه موردی: شهرستان میاندوآب). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تبریز.
  8. زادولی خواجه، شاهرخ. (1392). ارزیابی جابه‌جایی سلولی شاخص‌های کالبدی – اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین (نمونه موردی: مناطق حاشیه‌نشین شمال شهر تبریز). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان.
  9. زادولی، فاطمه. (1393). سنجش تغییرات گسترش فقر در فضاهای شهری تبریز طی سال‌های 1385- 1375. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
  10. زنگنه، علیرضا. (1389). شناخت الگوی فضایی گسترش فقر شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای (GIS) در شهر کرمانشاه طی سال‌های (1375-1385). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان.
  11. ساسان‌پور، فرزانه؛ مصطفوی صاحب، سوران و احمدی، مظهر. (1394). تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری (مطالعه موردی: نواحی 22 گانه شهر سنندج). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 6(23)، 106-95
  12. شریفی، عبدالنبی. (1385). عدالت اجتماعی و شهر، تحلیلی بر نابرابری‌های منطقه‌ای در شهر اهواز. رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دانشگاه تهران.
  13. شیخاوندی، داوود. (1383). مفاهیم برابری و نابرابری در فلسفه‌های غربی. فصلنامه رشد و آموزش علوم اجتماعی، 8(1)، 65-20
  14. قنبری هفت‌چشمه، ابوالفضل. (1388). تحلیلی بر نابرابری‌های ناحیه‌ای در ایران با تأکید بر نقاط شهری آذربایجان شرقی. رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
  15. کلانتری، خلیل. (1381). برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای تئوری‌ها و تکنیک‌ها. نوبت جاپ اول، تهران: انتشارات خوشبین.
  16. گرپ، ادوارد بی. (1373). نابرابری اجتماعی دیدگاه‌های نظریه‌پردازان کلاسیک و معاصر. ترجمه محمد سیاه‌پوش و احمدرضا غروی زاده، جاپ دوم، تهران: انتشارات معاصر.
  17. مرصوصی، نفیسه. (۱۳۸۳) توسعه‌یافتگی و عدالتِ اجتماعی شهر تهران. فصل‌نامه پژوهش‌های اقتصادی، 6(14)، 20-10
  18. نیک‌پور، عامر؛ ملکشاهی، غلامرضا و رزقی، فاطره. (1394). تحلیل نابرابری‌های فضایی و اجتماعی شهری (شهر بابل). فصلنامه مطالعات شهری، 3(16)، 38-27
  19. وارثی، حمیدرضا؛ زنگی‌آبادی، علی و یغفوری، حسین. (1387). بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 2(11)، 156-139
  20. Ahmad Tooze, V. (2013). Investigation and analysis of spatial justice in Saqez (Case study: Saqez city neighborhoods). Master thesis of geography and urban planning, University of Tehran, Faculty of Geography. [in Persian]
  21. Ahmadian Sadr, M. (2017). A critical review of theoretical approaches in the analysis of spatial inequality (with emphasis on spatial inequality in contemporary Tehran). Journal of Social Sciences, 26(76), 105-95. [in Persian]
  22. Ahmadian, A. (2001). First National Report on Human Development of the Islamic Republic of Iran in 2008. Organization for Management and Planning, Tehran. [in Persian]
  23. Chen, W. & Sun, J. (2006). Sociological Perspectives on Urban China: Form Familiar Territories to Complex Terrains. China Information, 20(3), 519 -551.
  24. Dufaux, F. (2008). Birth announcement, justice spatial/ spatial justice. www.jssj.org. (October 2010).
  25. Duncan, D., Aldstadt, J., Whalen, J., White, K., Castro, M. & Williams, D. (2012). Space, race and poverty: Spatial inequalities in walkable neighborhood amenities? http://www.demographic research.org/Volumes/Vol26/17/DOI:10.4054/DemRes.2012.26.17.
  26. Ebrahimabadi, M. S. (2008). Accessibility and Street Layout. Master Thesis in Urban Planning and Design. Stockholm: Sweden.
  27. Fujita, K. (2009). Urban justice and Sustainability. Local Environment, 14(5), 75-90.
  28. Ghanbari Haft Cheshmeh, A. (2009). An Analysis of Regional Inequalities in Iran by Emphasizing the Urban Areas of East Azerbaijan. Ph.D. thesis of Geography and Urban Planning, Tabriz University, Faculty of Humanities and Social Sciences. [in Persian]
  29. Grip, Edward B. (1994), Social Inequality: The Views of Classical and Contemporary Theorists. Translated by Mohammad Siahpoush and Ahmad Reza Gharvi, Contemporary Publications, Tehran. [in Persian]
  30. Imanzad Andarian, M. (2015). International Pardis Aras. Tabriz University, Master's Thesis, Faculty of Geography and Planning. [in Persian]
  31. Iveson, K. (2011). Social or Spatial justice? Marcuse and Soja. On the right to the city. City, 215(2), 21-38.
  32. Jamali, F., Ghanbari, A. & Pourmohammadi, M. R. (2010). A review of the concept of inequality and its related concepts in socioeconomic studies. space planning, 14(2), 121-141. [in Persian]
  33. Kalantari, K. (2001). Regional Planning and Development. Khoshbin Publications, Tehran. [in Persian]
  34. Kanbur, R. & Venables, j. (2005). spatial Inequality and Development. Oxford: Oxford University Press.
  35. Khalou Bagheri, M. (2012). Confronting Spatial Inequality While Using Planning Based on Improving Quality of Life. Journal of Economics and Urban Management, 1, 67 49. [in Persian]
  36. Kinman, E. L. (1999). Evaluating health services equity at a primary care clinic in Chilmark. Bolivia Social Science & Medicine, 49 (5), 663–678.
  37. Manderschei, K. (2012). Planning Sustainability: Intergenerational and International Justice in Spatial planning Strategies. Antipode, 4(1), 97-216.
  38. Marsousi, N. (2004) Social Development and Urban Social Justice. Journal of Economic Research, 14, 10-20.
  39. Nikpour, A., Malekshahi, Gh., & Rezqi, F. (2015). J Analysis of urban spatial and social inequalities (City of Babylon).journal of Urban Studies, 16, 38-27. [in Persian]
  40. Rahmati, K. (2014). Analysis of Spatial Inequalities Based on Social Indices in Middle-Central Countries (Case Study: Miandoab City). Master's Thesis, Tabriz University, Assistant Professors: Dr. Bahman Hadili and Dr. Shahrivar Roustayi, Faculty of Geography and Urban Planning. [in Persian]
  41. Sassanpur, F., Mostafavi Saheb, S. & Ahmadi, M. (2015). Spatial Inequality Analysis in Utilizing Urban Services (Case Study: Sanandaj Province in 22 regions). Urban Research and Planning Publications, 6(23), 95-114. [in Persian]
  42. Shankar, R. & Shah, A. (2010). Bridging the Economic Divide within Countries: A Scorecard on the Performance of Regional Policies in Reducing Regional Income Disparities. World Development, 31(8), 1421–1441.
  43. Sharifi, A. (2006). Social Justice and City, An Analysis of Regional Inequalities in Ahvaz. Ph.D. thesis of Geography and planning. [in Persian]
  44. Sheikhavandi, Davoud. (2004). Concepts of equality and inequality in the Western philosophies Journal of Social Science Development and Education, 8(1). [in Persian]
  45. Soja, E. (2006). The city and spatial justice, justice spatial/spatial justice, www.jssj.org.
  46. Varesi, H. R., Zangi Abadi, A. & Yaghafouri, H. (2008).Comparative study of the distribution of urban public services from the perspective of social justice. Journal of Geography and Development, 11, 139-156. [in Persian]
  47. Zadvali, F. (2014). Measuring the Poverty Transition Changes in Tabriz Urban Spaces during 1996-2006. Master's thesis, Faculty of Geography and Planning, professor: Dr. Shahrivar Roustayi, Tabriz University. [in Persian]
  48. Zadvali, Sh. (2013). Evaluation of cellular displacement of physical and social indices in marginal regions (case study: northern marginal areas of Tabriz city). Master's thesis of geography and urban planning; Zanjan University, Faculty of Literature and Humanities. [in Persian]
  49. Zanganeh, A. R. (2010). Recognition of Spatial Pattern of Urban Poverty Expansion Using Geographic Information System (GIS) in Kermanshah, Iran (2004-2005). Zanjan University. [in Persian]
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 23
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب